Το όνομα του Μάρτη έχει ρωμαϊκή καταγωγή, ως ο μήνας του θεού Μαρς, που αντιστοιχεί στον Άρη, το θεό του πολέμου των αρχαίων Ελλήνων.
Οι μεγάλες καιρικές μεταβολές του, έδωσαν αφορμή για μύθους, θρύλους και παραδόσεις. Αρκετοί μύθοι ζητούν να αιτιολογήσουν, γιατί ο Μάρτης μια γελά και μια κλαίει.
Σύμφωνα με μια αθηναϊκή παράδοση, ο Μάρτης έχει δυο γυναίκες. Μια πολύ όμορφη και φτωχή και μια πολύ άσκημη και πολύ πλούσια. Ο Μάρτης κοιμάται στη μέση. Όταν γυρίζει προς την άσκημη, κατσουφιάζει, μαυρίζει και σκοτιδιάζει ο κόσμος. Όταν γυρίζει από την όμορφη, γελάει, χαίρεται και λάμπει όλος ο κόσμος.Τις περισσότερες φορές, γυρίζει προς την άσχημη που είναι πλούσια και τρέφει και τη φτωχή και όμορφη.
Την 1η Μαρτίου και για όλο το μήνα, παιδιά και μεγάλοι φορούν στον καρπό του χεριού τους “Μάρτη”. Ένα βραχιόλι από κόκκινο και άσπρο σχοινάκι ή κλωστές που έχουν στριφτεί ή πλεχτεί.
Ο Μάρτης ή Μαρτιά είναι έθιμο με ρίζες στην Αρχαία Ελλάδα, στα Ελευσίνια Μυστήρια. Οι μύστες έδεναν μια κλωστή, την Κρόκη, στο δεξί χέρι και το αριστερό τους πόδι.
Όπως λέει ο λαός, ο Μάρτης προστατεύει τα πρόσωπα των παιδιών από τον πρώτο ήλιο της άνοιξης για να μην “καούν”. Τέλος του μήνα, βγάζουν το βραχιολάκι και το αφήνουν πάνω στις τριανταφυλλιές, όταν δουν το πρώτο χελιδόνι, για να τον πάρουν τα πουλιά και να χτίσουν φωλιά.
Στη Βόρεια Μακεδονία, ο “Μάρτης” ονομάζεται Μάρτινκα και στην Αλβανία Βερόρε. Οι κάτοικοι των δυο γειτονικών μας χωρών, φορούν επίσης βραχιόλια από κόκκινη και άσπρη κλωστή για να μην τους «πιάσει» ο ήλιος.Τα βγάζουν επίσης στα τέλη του μήνα ή όταν δουν το πρώτο χελιδόνι. Άλλοι δένουν τον Μάρτη σε κάποιο καρποφόρο δέντρο, ώστε να του χαρίσουν ανθοφορία ή το κρύβουν κάτω από μια πέτρα κι αν την επόμενη ημέρα βρουν δίπλα της ένα σκουλήκι, η υπόλοιπη χρονιά θα είναι πολύ καλή.
Μάρτη φοράνε επίσης στη Ρουμανία και στη Βουλγαρία. Οι Βούλγαροι, την πρώτη ημέρα του Μάρτη, φορούν στο πέτο στολίδια φτιαγμένα από άσπρες και κόκκινες κλωστές, που αποκαλούνται Μαρτενίτσα ή τοποθετούν έξω από τα σπίτια τους ένα κομμάτι κόκκινου υφάσματος, για να μην τους «κάψει η γιαγιά Μάρτα», η θηλυκή προσωποποίηση του μήνα Μάρτη.
Το ασπροκόκκινο στολίδι της 1ης του Μάρτη, φέρει στα ρουμανικά την ονομασία Μαρτιζόρ. Η κόκκινη κλωστή συμβολίζει την αγάπη για το ωραίο και η άσπρη την αγνότητα του φυτού χιονόφιλος. Επισης σύμφωνα με μύθο, το Μαρτιζόρ συμβολίζει το αίμα του νεαρού άνδρα που χύθηκε πάνω στο χιόνι, όταν αυτός έχασε τη ζωή του παλεύοντας με έναν δράκο για να απελευθερώσει τον φυλακισμένο Ήλιο και να φέρει πίσω την Άνοιξη.
Καλό Μήνα και καλή Άνοιξη σε όλους!