Συνέντευξη με τον κ. Νίκο Λειβαδάρα, συγγραφέα του ομώνυμου βιβλίου

Τουλάχιστον εδώ και δύο χρόνια η σχολική μας εφημερίδα ασχολείται με το θέμα της ντοπιολαλιάς. Μπορεί κάποιος να ανατρέξει στο θέμα αυτό στα φύλλα του Οκτωβρίου 2011, Νοεμβρίου/Δεκεμβρίου 2011 και Ιανουαρίου/Φεβρουαρίου 2012. Ομολογούμε ότι ήταν από τα δυσκολότερα θέματα, που επιλέξαμε για την εφημερίδα μας. Φανταστείτε τώρα την έκπληξή μας, όταν στην Δημοτική βιβλιοθήκη της Σύρου Ερμούπολης έπεσε στα χέρια μας το βιβλίο του κ. Νίκου Λειβαδάρα «Το Γλωσσικό Ιδίωμα της Ερμούπολης Σύρου». Φυσικά σπεύσαμε να το δανειστούμε, αλλά αυτό δεν ήταν δυνατό. Βλέποντας όμως το όνομα του συγγραφέα, ξαναβρήκαμε το χαμόγελό μας. Ο κ. Λειβαδάρας είναι γνωστός περισσότερο ως γιατρός του νοσοκομείου Σύρου. Εμείς αποφασίσαμε να τον γνωρίσουμε ως συγγραφέα αυτού του εξαιρετικού θησαυρού, που κομμάτι κομμάτι τον συνέλεξε για εμάς και τις επόμενες γενιές. Τον προσκαλέσαμε και είχαμε την τιμή να μας επισκεφτεί στο σχολείο μας και να απολαύσουμε μια όμορφη συζήτηση-συνέντευξη για το γλωσσικό μας ιδίωμα.

-Κύριε Λειβαδάρα πώς προέκυψε το ενδιαφέρον σας για την ντοπιολαλιά του νησιού μας;
-Να ξεκαθαρίσουμε ότι δε μιλάμε για το γλωσσικό ιδίωμα της Σύρου, αλλά της Ερμούπολης Σύρου. Μιας πόλης που κατοικήθηκε από πρόσφυγες (Κυδωνιείς, Μοσχονησιώτες, Σμυρναίοι, Χιώτες, Ψαρριανοί, Κ

ασσιώτες, Στερεοελλαδίτες κλπ), που έφτασαν στο νησί λίγο μετά την επανάσταση του 1821. Οι άνθρωποι αυτοί έφεραν μαζί τους τα ήθη, τα έθιμα και την τοπολαλιά τους. Τα χρόνια όμως περνούν και η φθορά του χρόνου αγγίζει και τους Ερμουπολίτικους ιδιωματισμούς. Λέξεις που οι προηγούμενες γενιές τις χρησιμοποιούσαν, η νέα γενιά τις αγνοεί. Από τις 2000 λέξεις, που είναι γραμμένες στο βιβλίο αυτό, το πολύ να μην ήξερα δέκα λέξεις, ενώ τα παιδιά μου είναι ζήτημα αν γνωρίζουν και χρησιμοποιούν δέκα λέξεις από αυτές. Έτσι, αποφάσισα ότι αυτός ο θησαυρός δεν πρέπει να χαθεί, πρέπει να καταγραφεί, πριν περάσει στη λήθη. Πολλές φορές ακούω σημαίνοντα πρόσωπα του νησιού μας να χρησιμοποιούν αυτές τις ιδιωματικές εκφράσεις (πχ. ο Δεσπότης , ο Δήμαρχος κ.α. ). Ακούγοντάς τους ενισχύθηκε η επιθυμία μου να καταγράψω αυτές τις λέξεις. Επίσης, ο κ. Μπαμπινιώτης σε μια συνέντευξή του με επηρέασε πάρα πολύ, όταν είπε: «αλίμονο, αν οι ντοπιολαλιές χαθούν». Τέλος, πολλές φορές αντιλαμβάνομαι ότι μου ξεφεύγουν στο προφορικό μου λόγο τέτοιες ιδιωματικές λέξεις, τις οποίες τα νέα παιδιά δε γνωρίζουν. Έτσι, πήρα την απόφαση να καταγράψω όλες αυτές τις λέξεις, πριν ο χρόνος τις εξαφανίσει.

-Πώς αποφασίσατε αυτή την έρευνα να τη συγκεντρώσετε σ’ ένα βιβλίο και τι σχέδια έχετε γι’ αυτό;
-Εγώ δεν είμαι ούτε φιλόλογος, ούτε γλωσσολόγος. Το ενδιαφέρον μου είναι καθαρά λαογραφικό και περιλαμβάνει την απλή καταγραφή των ιδιωματικών λέξεων. Από εκεί και πέρα είναι θέμα των ειδικών να προχωρήσουν πιο πέρα (βρίσκοντας για παράδειγμα τις ρίζες και την προέλευση κάθε λέξης) χρησιμοποιώντας ως μπούσουλα αυτό το βιβλίο.
Το βιβλίο αυτό χρειάστηκε δουλειά εννέα χρόνων (1996-2005). Παρόλα αυτά δεν ολοκληρώθηκε, γιατί καθημερινά προκύπτουν καινούριες λέξεις, οι οποίες φτάνουν μέχρι σήμερα τις 500. Για την καταγραφή των λέξεων, συγκέντρωνα σε καθημερινή βάση λέξεις που ανέσυρα από τη μνήμη μου. Επίσης, ο περίγυρός μου με βοήθησε πολύ σ’ αυτή την προσπάθεια. Συνάδελφοι, γνωστοί και φίλοι περνούσαν καθημερινά από το γραφείο μου και άφηναν ένα χαρτάκι με λέξεις. Έτσι, σιγά σιγά συγκεντρώθηκαν 2000 λέξεις. Στόχος μου τώρα είναι να προσθέσω και τις 500 νέες λέξεις στο βιβλίο αυτό. Επίσης, δίπλα σε κάθε λέξη θέλω να δηλώνεται ο τόπος καταγωγής και η ρίζα της (μ’ αυτό έχω επιφορτίσει την αδελφή μου, που είναι φιλόλογος). Έτσι, στο τέλος θα έχουμε ένα πλήρες βιβλίο με 2500 λέξεις. Μ’ αυτό τον τρόπο, οι ειδικοί θα μπορέσουν να εμβαθύνουν περισσότερο, εφόσον θα είναι καταγεγραμμένες.

-Οι λέξεις που αναφέρονται στο βιβλίο σας, πιστεύετε ότι εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται από τους ντόπιους;
-Λέξεις όπως: «λωλός», «μολάρω» και «ξεθερμίζω» χρησιμοποιούνται πολύ συχνά ακόμα και σήμερα. Άλλωστε

κι εσείς στην εφημερίδα σας ασχοληθήκατε μ’ αυτές. Πρόσεξα ότι γράψατε για τις λέξεις «λαλακιά», «λωλός» και προχωρήσατε και λίγο πιο πέρα, βρίσκοντας τις ρίζες των λέξεων. Είναι ευχάριστο νέα παιδιά να ασχολούνται με τη ντοπιολαλιά μας. Συγκεκριμένα, ακόμα και σήμερα λέμε: «μετά το φαγητό πρέπει να ξεθερμίσω». Μια λέξη που μπορεί να δημιουργήσει παρανοήσεις σε ανθρώπους, που δεν είναι ντόπιοι. Για παράδειγμα, η γυναίκα μου νόμισε ότι η λέξη αυτή έχει κάποια σχέση με τη θέρμανση και τα καλοριφέρ. Μια τόσο απλή λέξη… (ξεθερμίζω = πλένω τα πιάτα, σελ.53). Μάλιστα σ’ένα ταξίδι μου στη Χίο, κάποιος γνωστός μου εκεί, ήρθε και μου είπε: «έλα να σου δείξω το πατρικό μου, το οποίο βούλησε». Άλλη μια λέξη που χρησιμοποιείται πολύ συχνά. (βούλησε = γκρέμισε σελ. 14).

-Πιστεύετε ότι ακούγοντας κάποιος τις εκφράσεις και τις λέξεις που χρησιμοποιεί ένα άτομο μπορεί να προσδιορίσει τον τόπο καταγωγής του;
-Όχι! Γιατί αυτές οι λέξεις ήρθαν από πολλές περιοχές, αφομοιώθηκαν από τους ντόπιους και χρησιμοποιούνται ευρέως. Επομένως, δεν είναι εύκολο να προσδιορίσει κάποιος τον τόπο καταγωγής ενός ατόμου μόνο από την ομιλία του.

-Πιστεύετε ότι η γλώσσα, που χρησιμοποιούμε εμείς οι νέοι έχει αλλοιωθεί; Αν ναι, από ποια στοιχεία;
-Έχει αλλοιωθεί από ξενικά στοιχεία κυρίως. Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη κακό. Κακό είναι να χαθεί η ντοπιολαλιά μας. Είναι πολύ καλό για κάθε λέξη ξενικής προέλευσης να γνωρίζουμε και την αντίστοιχη ελληνική.

Μέσα στο θησαυροφυλάκιο του σχολείου μας βρίσκεται πια ένα βιβλίο, που το χρειάζεται όλο το νησί μας. Είμαστε ευγνώμονες στον κ. Λειβαδάρα, που εναπόθεσε στα χέρια μας ένα από τα τελευταία αντίτυπά του και ανυπομονούμε για το νέο του βιβλίο. Του ευχόμαστε να συνεχίσει τις προσπάθειές του, καθώς αυτό είναι κάτι που τον ευχαριστεί και ταυτόχρονα αποτελεί παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.

Αντωνία Βλαχογιάννη - Κατερίνα Καγιαβά - Λουΐζα Ρούσσου, Μαθήτριες της Ε Τάξης
Ρενάτα Βολικάκη, Μαθήτρια της Δ Τάξης
Ατσίδα - Φύλλο Δεκεμβρίου 2012 Ιανουαρίου 2013 - Σχολική Εφημερίδα του ΤΕΕ Ειδικής Αγωγής Σύρου